GRZEGORZ BURKOWSKI FOTOGRAFIA PRZYRODNICZA Z                 DOLINY BARYCZY                                                                                                                                           I NIE TYLKO
                      

Wymiary średnie
długość ciała ok. 18 cm, w tym ogon 5 cm
rozpiętość skrzydeł ok. 26-30 cm, długość skrzydła złożonego: 8,3-9,8 cm
Masa ciała ok. 50-70 g
Większość czasu spędza w korytach potoków stojąc, chodząc lub skacząc po kamieniach albo szukając pod wodą pokarmu. Po dnie potoków potrafi biegać wbrew prądowi rzeki - chwyta się pazurkami kamieni i pomaga sobie przy tym skrzydłami, które służą mu za wiosła. To jedyny ptak śpiewający, który potrafi dobrze nurkować i pływać. Nogi pluszcza są silne i zaopatrzone w mocne pazury, które ułatwiają chodzenie po dnie strumienia. Warto wspomnieć, że ciężkie, wypełnione kości są jak obciążniki w trakcie nurkowania. Sama czynność nie jest łatwa w szybko płynącej wodzie. Zanurzenie może trwać do 30 sekund. W tym czasie ptak może zejść do 1,5 m pod wodę, a zaokrąglone skrzydła zapobiegają wynurzaniu się. Innym przystosowaniem są nozdrza z błoniastymi klapkami zapobiegającymi dostawaniu się wody do układu oddechowego. Poza tym krew posiada więcej hemoglobiny niż u innych wróblowatych tej wielkości, co pozwala na dłuższe wstrzymywanie oddechu. Często przykuca, jak też podryguje i kiwa ogonem. Nie ma w zwyczaju siadać wysoko na drzewach. Lata szybko, prostym torem z prędkimi, furkoczącymi uderzeniami skrzydeł nisko wzdłuż cieków wodnych. Szybowaniu w powietrzu może towarzyszyć przenikliwe wołanie. Zwykle w terenie jest dobrze widoczny, zwłaszcza, że nie kryje się przed człowiekiem. Pluszcze nie tworzą stad.
Głos
Odzywa się metalicznym, twardym "zik". Wprawdzie tokują tylko samce, ale śpiewać potrafi też samica. Biotop
Zasiedla bystre górskie strumienie i rzeki, zwykle z urwistymi, zalesionymi brzegami, zimną, czystą wodą oraz najlepiej kamienistym podłożem. Nie jest to jednak jedynie gatunek górski - na nizinach pojawia się na obszarach, gdzie występują strumyki i małe rzeczki o bystrym nurcie. Pojawia się głównie w miejscowościach, gdzie znajdują się mosty, pod którymi może założyć gniazdo. W zimie pozostaje tam, gdzie potoki nie zamarzają.
Okres lęgowy 
Trwa od kwietnia do lipca. Pluszcze zajmują duże terytoria lęgowe - mogą ciągnąć się wzdłuż strumieni na odległość około 1 km. Zajmująca je para energicznie broni go przed intruzami. Większość par w ciągu roku wyprowadza 2 lęgi - zwykle pierwszy ma miejsce w kwietniu, a drugi w czerwcu. Gdy rozpoczynają się toki, samiec śpiewa i biega pokazując swą białą pierś, na której stroszy pióra, kłania się przed samicą. Szybko ugina nogi, opuszcza lekko skrzydła i wachlarzowato rozkłada ogon, wolno przechyla głowę na boki, szybko mruga powiekami. Na koniec swego  pokazu godowego wzlatuje wysoko i lecąc odzywa się dźwięcznym głosem. Tworzone pary są monogamiczne.
Gniazdo
Kuliste lub czarkowate, grubościenne z wejściem z boku (przypominające dawny piec), duże, utkane z roślin wodnych zbieranych pod wodą, a czasem na brzegu (przed wykorzystaniem jednak i tak moczy je wcześniej w wodzie), mchów, liści, korzonków i źdźbeł traw. Wyścielenie stanowią zwykle suche liście drzew. Przeważnie usytuowane tuż nad wodą, w skalnych szczelinach, w wymyciach tworzących otwory pod korzeniami nadbrzeżnych drzew (również między nimi) w lub na mostowych konstrukcjach (na dźwigarach). Wyjątkowo może uwić gniazdo na gałęzi zwisającej nad wodą. Jest ono zasłonięte od góry. Często spotykane są gniazda umieszczone w szczelinie skalnej na czole wodospadu (za jego osłoną), między belkami drewnianego jazu lub w zagłębieniu po wykruszonym kamieniu w murze stopnia wodnego, z reguły za zasłoną spadającej wody.  Dwa lęgi w roku: pod koniec kwietnia i w końcu czerwca. Składa 4-6 białych jaj. Jaja wysiadywane są przez oboje rodziców, ale głównie samicę. W tym czasie samiec często dokarmia samicę lub strzeże na wejściu gniazda. Młode, gniazdowniki, wykluwają się po 15-17 dniach, a po kolejnych 3 tygodniach opuszczają gniazdo. Przez pierwsze dwa tygodnie samica troskliwie je ogrzewa własnym ciałem. Pisklęta pokryte są szarobrązowym puchem i nie mają brązowej smugi. Rodzice opiekują się nimi jeszcze przez miesiąc (dokarmiają przez ok. 2 tygodnie od opuszczenia gniazda), a potem zakładają kolejne gniazdo. Gdy są już upierzone, ale nie w pełni samodzielne i lotne, w przypadku zaniepokojenia potrafią wyskoczyć z gniazda i zanurkować pod powierzchnią wody.
Pożywienie 
Zjada głównie wodne owady (żyjące na dnie małych potoków i rzek), ich larwy, zwłaszcza chruścików, drobne skorupiaki, czasem małe ryby oraz mięczaki, np. ślimaki wodne. Czatuje na zdobycz stojąc na kamieniach leżących w wodzie. Nurkuje w zimnej wodzie potoku często na metr głębokości i może wytrzymać pod wodą nawet minutę. W płytszych i niezbyt bystrych potokach zbiera pożywienie biegając po dnie. Gdy szuka pokarmu, zdarza się często, że odwraca kamyki, które leżą na dnie strumienia. Poza tym może zbierać pożywienie z powierzchni wody, biegając lub chodząc po brzegu, brodząc oraz polować w locie na owady takie jak muchówki.