Wróbel zwyczajny (Passer domesticus) – gatunek małego ptaka osiadłego z rodziny wróbli, zamieszkującego Europę i Azję. Pierwotnie ptak półpustyń i stepów, pochodzi prawdopodobnie z Półwyspu Arabskiego i Azji Mniejszej. Skolonizował ludzkie osiedla wraz z rozwojem rolnictwa, prawdopodobnie przed kilkoma tysiącami lat. Występuje wszędzie tam, gdzie mieszka człowiek. Introdukowany (celowo lub przypadkiem) w Ameryce Północnej, Australii i Nowej Zelandii.
W czasach króla Augusta Mocnego wróbla domowego w Polsce nie obserwowano. W XIX i XX wieku należał do najpowszechniej występujących gatunków na terenach Polski przenikając do języka potocznego i kultury ludowej we wszystkich regionach. Według najnowszych badań, opublikowanych w 2003 roku, w Polsce jest to nadal bardzo liczny ptak lęgowy. Jednak już w roku 2004 wróbel zwyczajny został objęty ścisłą ochroną gatunkową. Wbrew powszechnemu mniemaniu nie jest to najliczniej występujący ptak lęgowy w Polsce (ustępuje liczebnością ziębie zwyczajnej), a jego liczebność spada w całej Europie.
Cechy gatunku
Krępy, o stosunkowo dużej głowie i mocnym dziobie. U samca wierzch ciała brązowy z ciemniejszymi paskami, spód szary. Policzki szare, oddzielone brązową pręgą od szarego wierzchu głowy. Na podgardlu czarny śliniak. Na policzku, w odróżnieniu od mazurka, brak czarnej plamki, a na skrzydle tylko jedna biała pręga. Dziób w okresie lęgowym czarny, a poza nim szary. Nogi brązowe lub różowe. Samice o szarobrązowym upierzeniu, na grzbiecie paskowanym, bez wyraźnych cech charakterystycznych. Nad okiem nie zawsze wyraźna jaśniejsza brew. Nogi różowe, dziób szary. Młode podobne do samic. Występujący na Półwyspie Apenińskim podgatunek P. domesticus italiae różni się od podgatunku nominatywnego P. domesticus domesticus jednolicie brązowym wierzchem głowy i karkiem oraz białymi policzkami.
Wymiary średnie
Długość ciała ok. 14-15 cm
Rozpiętość skrzydeł ok. 21 cm
Masa ciała ok. 30 g
Biotop
Osiedla ludzkie i ich najbliższe otoczenie.